Magdalena Woźniak "Gniazdo żmij. Rzecz o laborantach z Karkonoszy"

Autor: Magdalena Woźniak
Wydawnictwo: Ad Rem
Data wydania: grudzień 2016
Liczba stron: 118
Seria: Z Biblioteki Ducha Gór



Książka nagrodzona w I edycji Konkursu Literackiego "Z Biblioteki Ducha Gór"


Jak świat światem zawsze dochodziło do zatargów, zazdrości i knucia. Nie inaczej jest wśród karkonoskich zielarzy (czyli laborantów), lekarzy i aptekarzy. Wciąż się konfliktują uważając, że ich rzemiosło jest ważniejsze. W Wigilię Świętego Jana co odważniejsi zielarze udawali się na Białą Łąkę, do ogrodu Ducha Gór, po cenne zioła do wyrobu leków. Jednak nie każdy, nawet najzdolniejszy laborant, mógł wstąpić do cechu - nie dość, że kandydaci musieli przejść trudny egzamin to koncesji wydawano tylko trzydzieści. A wszystkiemu winna tamtejsza władza.

W ten oto świat skonfliktowanych mężczyzn chce wkroczyć Agnes, córka doskonałego zielarza. Ubolewa, że jest kobietą a przecież bardzo by chciała zajmować się ziołami i pomagać ludziom... Tworzyć nalewki, maści, napary... Dziewczyna ma jednak ważniejszy dylemat - sercowy - dwóch młodych, buńczucznych mężczyzn zaczyna się nią interesować, jednak nie z każdym może się związać. Dlaczego?

Ta książeczka to bardzo nietypowa pozycja - łączy w sobie historię, trochę legend z rejonu Karkonoszy, miłość, rywalizację a i wątek kryminalny się pojawia. Jest zaklinacz węży, niepełnosprawny chłopiec, jarmark świętojański oraz tajemnicze specyfiki zielarzy i medyków. Na deser wspomnę, że kluczową rolę odgrywa tu diabeł ryfejski, który nieźle zamiesza czytelnikom w głowach. Ale jaka jest prawda o nim? Dowiecie się już z lektury.

Opowieść autorstwa Magdaleny Woźniak (znanej nam blogerki Pani_Wu) jest niewielkich rozmiarów a zawiera w sobie wiele cennych rad, porad i historii prosto z życia. Uwielbiam książki z tajemnicami w tle - a tu ich nie brakuje :)
Jednak nie mogę zdradzić zbyt wiele, byście sami mogli odkryć jak to z tym diabłem naprawdę było...

W zamian, mam dla Was coś innego - zadałam Magdzie 5 pytań, dzięki czemu wyszedł mi taki wywiadzik:

1. To bardzo nietypowa pozycja - połączenie fascynacji regionem, historią i .... no właśnie, jakbyś określiła trzeci trzon "Gniazda żmij"?

Zielarstwo. Wiedza o tradycjach ziołolecznictwa w Karkonoszach pochodzi ze źródeł archiwalnych, spisanych w języku niemieckim. Zupełnie hobbystycznie, społecznie i ku ogólnemu pożytkowi, transkrypcją tekstów zajmuje się pan Ulrich Junker, Niemiec, który co jakiś czas przyjeżdża do Jeleniej Góry, przeszukuje archiwa i ślęczy nad dokumentami. Rozszyfrowuje odręczne pismo i przy pomocy komputera zapisuje treść po niemiecku. Wtedy może się za tekst zabrać tłumacz, którego dokument interesuje.

W taki sposób ogólnie dostępne stały się informacje na temat zielarstwa w Karkonoszach, które przybrało rozmach na niesłychaną skalę. Ten fenomen, którego rozkwit przypadł na XVII i XVIII wiek nie ma sobie równych na całym świecie. Ponieważ zielarstwo było domeną prostych ludzi, oczywiste jest, że obrastało w ceremonie i wierzenia, adaptowało lokalne legendy dla celów ziołolecznictwa oraz zielarstwo wplatano do legend, choćby nazywając Ducha Gór korzennikiem.

Informacje o karkonoskich zielarzach, których nazywano laborantami, pochodzą między innymi z zapisków ludzi podróżujących w rejon Karkonoszy (w XVIII wieku pojawiła się moda na pamiętniki), dokumentów cechowych, wyciągów z ksiąg zmarłych, papierów dotyczących gruntów, budynków oraz koncesji, czyli pozwoleń na wykonywanie zawodu, a także przepisów na leki.

Zależało mi, żeby zawartą w noweli historię umieścić w czasach, kiedy działalność laborantów była w pełni rozkwitu, a ich wyroby znano na dworach całej Europy. Pomyślałam, że przy okazji rozrywki, jaką niesie kryminalny wątek, czytelnik dowie się trochę nowych i ciekawych rzeczy o naszym regionie, jednak nie będzie to suchy artykuł w periodyku naukowym.

Kto zna treść artykułów, napisanych przez dr historii Przemysława Wiatera, na podstawie jego własnych tłumaczeń jeleniogórskich archiwaliów oraz artykułów Henryka Wańka ten wie, że postać Jacoba Grossmanna stworzyłam opierając się na opisie Melchiora Grossmanna, sporządzonym przez anonimowego autora, w wydanej w Lipsku w roku 1703 książce pt. "Śnieżka pełna cudów opisana przez znanego Ślązaka" ("Wundervollen Schneekoppe von einem Bekannten Schlesier").

A kto nie zna i nie wie, poznaje tę barwną postać na kartach książki i zastanawia się, czy był w ogóle ktoś taki? Mogę więc powiedzieć, że tak, to postać w pewnym stopniu prawdziwa. Oczywiście książkowy Jacob wyszedł mocno poza ramy pamiętnikarskiego opisu. To, czego nie zanotował kronikarz, dopowiedziałam sama.

2. A skąd pomysł na taką akurat opowieść?

Fenomen laborantów tak bardzo mnie zafascynował, że zaczął żyć własnym życiem w mojej głowie. Szperałam w poszukiwaniu informacji i zastanawiałam się, jak mogło wyglądać wtedy życie tych ludzi. Omotali mnie całkowicie i zdawało się, że szeptali do ucha: „Napisz o nas, napisz”.

„A kysz!” – wołałam. – „Ja nie mam czasu, pracuję, mam stosy klasówek do sprawdzania.” Nie odpuszczali. Mówili: „Pamiętasz opowieści o pradziadku Kazimierzu?”. No i tu mnie mieli, bo jakże mogłabym zapomnieć opowieści mojej śp. Babci o jej teściu, a dziadku mojej śp. Mamy, który w wioseczce na Kresach Wschodnich leczył ludzi ziołami. A tak potrafił to robić, że powiadano, iż niemal dokonywał cudów. Jego przepisy na mieszanki ziołowe zachowała moja Babcia, ale niestety rozdała potrzebującym, zamiast przepisać i udostępnić kopię. Kiedy pytałyśmy o to Babcię odpowiadała: „To żaden problem, ja wszystko pamiętam!”. U babci w domu zawsze były zioła na różne dolegliwości, moja mama też najpierw parzyła zioła, a dopiero potem rozważała wizytę u lekarza.

Pomyślałam wtedy, że coś w tym jest, w tym życiu w zgodzie z naturą, w szukaniu leków na własnym polu, w ogrodzie, w lesie. Uznałam, że laborancka profesja, zapewne przez niesienie ulgi w cierpieniu, w jakiś sposób łączy wszystkich ludowych zielarzy, na całym świecie.

W wyniku II Wojny Światowej i decyzji, które zapadły po jej zakończeniu, moja rodzina, jak i wiele podobnych, została przesiedlona z Kresów na Dolny Śląsk. Pradziadek zmarł przed końcem wojny i został pochowany w Kobryniu. A tu, wszystko było nowe, inne, ale tutaj także rosły i rosną zioła, które przynoszą ulgę w cierpieniu.

3. Opowiesz jak wyglądał Twój warsztat pracy?

A to nie jest nic specjalnego – biurko, komputer, dysk pełen informacji między innymi o ziołach, budynkach, ubraniach, przedmiotach codziennego użytku na Dolnym Śląsku w minionych wiekach i dużo, dużo więcej, bo i zdjęcia obrazów malarzy, którzy uwieczniali dolnośląskie pejzaże czy żyjących tu ludzi, zdjęcia z Karkonoszy dla pobudzenia wyobraźni, ponadto półki z potrzebnymi książkami o ziołach i o regionie, a także internet dla konsultacji. Tyle. Kilka lat temu z okna pokoju, w którym piszę, widziałam Śnieżkę, ale teraz już zasłoniły ją nowo wybudowane domy.

4. Długo pisałaś swoją pierwszą samodzielną książkę?

Netto czy brutto? ;)

Od chwili, kiedy pojawił się pomysł, do stanu ukończenia realizacji i wysłania tekstu na konkurs minęło kilka lat, ale ja nie zajmowałam się książką cały czas. Pracuję zawodowo, mam różne obowiązki, bywały tygodnie, a nawet miesiące, kiedy nie zaglądałam nawet do tekstu. Potem wracałam i wywracałam go na lewą stronę, zaczynałam od początku, ale inaczej.

Pierwsze koty za płoty, prawda? :)

Nie umiem określić ile było samego pisania, nie liczyłam. No i pytanie, z poszukiwaniem informacji, czy bez? :) Tropienie skrawków informacji jest bardzo czasochłonne, nawet dysponując takim narzędziem jak internet. Poświęciłam temu bardzo, bardzo dużo czasu.

5. Wydanie książki, wygrana w konkursie to chyba rozbudziło Twój twórczy apetyt. Myślisz nad drugim "literackim dzieckiem"?

Tak, myślę nad kontynuacją. Niektórych wątków w opowieści nie domknęłam, celowo zresztą. Początkowo miałam przygotowany projekt na dużo większą rzecz, ale wymogi konkursu zmusiły mnie do pominięcia wielu wydarzeń, powiązań i pomysłów. Zamierzam opowiedzieć o nich w następnej części, która będzie dalszym ciągiem przygód bohaterów „Gniazda żmij”.

Zatem trzymam kciuki za wenę i życzę powodzenia! Dziękuję też za minuty poświęcone na ten wywiadzik :)




Książka przeczytana w ramach wyzwań: Grunt to okładka, 12 u Wiedźmy, 52 książki

Za możliwość przeczytania książki

dziękuję Autorce